Het Laatste Nieuws – Dieter Dujardin | Betonstop, statiegeld, boskaart en energieplan: de Vlaamse regering heeft alle heikele milieudossiers opgespaard tot de laatste week voor de vakantie. Op scherp in elke discussie: Bart Tommelein, de man die de regering straks wil inruilen voor de dijk van Oostende. “Wij drukken onze stempel. Vandaag hoor je niemand nog roepen dat Open Vld overbodig is.”
Om te tonen dat hij zijn bevoegdheden ernstig neemt, doet de minister van Energie en Financiën zijn verplaatsingen binnen Brussel sinds kort per fiets. Naar het parlement, de partij of dit interview: Tommelein arriveert ’te zadel’. “Het is goed voor het milieu, ik ben sneller ter plaatse en geef toe: het oogt best sympathiek, hé.”
Misschien heeft u ook gewoon tijd over. Het is al een tijdje erg stil rond de Vlaamse regering. Alle grote dossiers die nog overblijven, worden opgespaard tot de laatste week voor het verlof.
“Ik voel mij niet aangesproken. De voorbije maanden hebben wij de registratierechten verlaagd naar 7 procent. Een zeer sociale hervorming, die tot gevolg heeft dat er voor 9 op de 10 gezinswoningen minder aankoopbelasting betaald moet worden. We hebben de erfbelastingen met 10 procent verlaagd. De digitale meters komen eraan. En we leveren een begroting met een ruim overschot af, dat toestaat om te investeren in de grootste noden. Kortom, deze regering boekt wel degelijk resultaten én er staat een blauwe stempel op. Maar misschien valt het u niet zo op omdat het met veel minder lawaai gebeurt dan op het federale niveau. Dat is een kwestie van stijl. Wij discussiëren hard, maar de minister-president heeft niet graag dat dit op straat gebeurt. Ik heb daar zelf aan moeten wennen.”
Geert Bourgeois had in zijn 11 julispeech opvallende aandacht voor uw beleidsdomeinen. Vlaanderen moet ambitieus durven te zijn in de omschakeling naar een koolstofarme samenleving, vindt hij. Bent u dat dan niet?
“Natuurlijk ben ik dat. En ik moet zeggen dat ik aangenaam verrast was. De laatste tijd waren er bij N-VA vooral andere geluiden te horen. Bart De Wever noemde het energiebeleid van zijn eigen regeringen ‘gebakken lucht’. En toen ik onlangs mijn plan op tafel legde om het aandeel hernieuwbaar in onze energieproductie op te trekken van 6 naar 13 procent tegen 2030, klonk het bij N-VA dat dit niet realistisch was. Dan vraag ik mij af: waar is nu die wil om te excelleren met Vlaanderen, jongens? Waarom zouden wij de komende 15 jaar niet kunnen evenaren wat de voorbije 15 jaar gelukt is? Met technologieën die steeds efficiënter worden en niet meer moeten platgesubsidieerd worden om rendabel te zijn. Maar goed, de minister-president geeft nu het signaal dat we op dezelfde lijn zitten en daar ben ik heel blij mee. Ik ga er dus van uit dat we de komende dagen kunnen landen met het energieplan.”
N-VA vindt dat u Wallonië en Brussel in een zetel zet door voor Vlaanderen de lat zo hoog te leggen.
“Tja. Iets niet doen omdat de ander er voordeel uit zou kunnen halen: dat is niet mijn manier van politiek bedrijven. 13% hernieuwbare energie is perfect haalbaar. Alleen al aan zonne-energie is er nog een gigantisch potentieel. Weet u dat 95% van de geschikte daken nog niet met zonnepanelen bedekt is? Hetzelfde geldt voor windmolens. In West-Vlaanderen, de meest windrijke provincie, is er vorig jaar niet één project gerealiseerd. Vaak omdat de lokale besturen bang zijn voor boze reacties. Men mist in Vlaanderen nog te vaak de moed om uit te leggen aan de bevolking waarom die energietransitie een noodzaak is en welke kansen die biedt. Men zegt liever: ‘Het zal toch niet lukken.’ Of: ‘Tommelein is te voluntaristisch.’ Ik vind dat een gebrek aan ambitie.”
Noem eens man en paard. Eigenlijk is uw boodschap toch gewoon dat de N-VA niet de kracht van verandering is?
“Dat zegt u. Het valt me alleen op dat er soms twee strekkingen zijn. Heel vaak zit de minister-president op mijn lijn, maar vervolgens trapt Antwerpen op de rem. Uiteraard snap ik dat men daar gevoelig is voor de druk van de havenbedrijven. En natuurlijk zitten daar ondernemingen tussen met een zeer groot energieverbruik. Maar ik ben niet bereid om of de gezinnen financieel te laten opdraaien voor de energieomslag omdat een aantal bedrijven niet mee wil, of om dan maar niks te doen. De inspanning moet evenwichtig verdeeld worden.”
Zullen we het eens over het ambitieniveau van Open Vld hebben? In alle andere grote dossiers die straks op tafel komen, bent u de dwarsligger. Statiegeld op blikjes: u bent tegen. Plastic zakjes verbieden: u bent tegen. De betonstop: u blokkeert. De boskaart: u blokkeert.
“Ik blokkeer helemaal niks. Mijn partij heeft alleen een aantal basisprincipes. Neem nu dat statiegeld. Ik ben daar niet mordicus tegen, maar ik zie te veel nadelen om dat van hogerhand op te leggen. De Vlaming is één van de beste leerlingen van de klas als het op sorteren aankomt. De blauwe zak: dat is een succes. Als je al die mensen die hun best doen, gaat ambeteren met de verplichting om hun blikjes naar de supermarkt terug te brengen, dan riskeer je een omgekeerd effect. Dan zouden de overige plastics in de restafvalzak terecht kunnen komen. Bovendien is Vlaanderen geen eiland. Als je dat wil invoeren, moet je overeenstemming zoeken met Brussel, Wallonië en de buurlanden. En tot slot vraag ik me af of je daar echt de hardleerse sluikstorters gaat afschrikken. Laat ons dus eerst de pmd-zak uitbreiden naar andere plastics, sluikstorters harder aanpakken en de producenten scherpe doelstellingen opleggen.”
Wat met plastic zakjes?
“Ik merk dat er een mentaliteitswijziging aan de gang is. Je ziet steeds meer mensen met een herbruikbare tas naar de supermarkt trekken. Daarom zijn wij ervan overtuigd dat het tijd is om een stap verder te gaan. Wij zijn voorstander van een verbod op het gratis verstrekken van plastic zakjes, ook bij bakkers en slagers. De vervuiler moet betalen. En er moet een snelle omschakeling naar bio-afbreekbare zakjes komen.”
De betonstop dan. Het is toch duidelijk dat u van uw partijvoorzitster de opdracht heeft gekregen om dat te nekken? De Vlaming mag niet uit zijn fermettedroom ontwaken – dat strookt niet met het blauwe vrijheidsideaal.
“Nee, wij zijn ervan doordrongen dat er minder open ruimte mag worden ingenomen en dat we moeten verdichten. Maar er is nog zoiets als eigendomsrecht. Als iemand door een beslissing van de overheid niet meer kan bouwen op zijn stuk grond of dat perceel aan waarde verliest, dan moet hij 100% gecompenseerd worden.”
Maar dat garandeert minister Schauvliege (CD&V) net in haar nieuwe instrumentendecreet. Waarom gaat het dan niet vooruit?
“Er is nog discussie over de financiële impact. En wij zijn meer te vinden voor een benadering van onderuit in plaats van opgelegd van bovenaf. Ik denk dat de lokale besturen het best kunnen oordelen hoe ze die verdichting en het vrijwaren van open ruimtes kunnen aanpakken.”
Voilà, dus de Vlaamse betonstop komt er niet.
“Wij moeten de principes vastleggen. Maar bij de uitvoering moeten we de gemeentebesturen meer autonomie geven.”
U weet heel goed dat gemeentebesturen daar nooit voluit in zullen gaan. Ook Open Vld durft vlak voor de verkiezingen dus niet meer te doen wat onpopulair, maar wel noodzakelijk is.
“Ik durf dat wel. Op het vlak van hernieuwbare energie doe ik niks anders. En ik ben nochtans zelf kandidaat-burgemeester.
Nog zo’n contradictie: u roept op tot meer Vlaamse ambitie en straks ruilt u uw ministerportefeuille in voor de sjerp van een ingeslapen provincienest.
“Oh, ik zou gerust langer minister willen blijven. Alleen dient er zich nu een momentum aan om de stad waar ik geboren en getogen ben een nieuwe dynamiek te geven. Sommigen vragen zich af of ik dit echt meen, maar ik heb mijn keuze gemaakt. Als de Oostendenaars mij als hun burgemeester willen, dan ga ik het doen. Een stap achteruit is dat voor mij niet. Oostende is allesbehalve een ingeslapen provincienest. Het is een bruisende stad met enorm veel potentieel dat nu niet benut wordt.”
Huidig burgemeester Vande Lanotte (sp.a) zegt dat u als viceminister-president meer kan betekenen voor Oostende dan als burgemeester. Uw kandidatuur is een verlies.
“Ik ben Johan dankbaar dat hij mij zo bejubelt. Het grote verschil tussen ons is dat hij pas naar Oostende is teruggekeerd toen hij in Brussel fin de carrière was. Ik zit zo niet in elkaar. Ik zie een momentum en ik vind dat ik dat moet grijpen. Ook al zou ik gerust nog jaren minister kunnen blijven.”
Wees eens eerlijk: u hebt die sjerp al op zak, hé. Het voorakkoord met de N-VA is al getekend, lekte recent uit.
“Neen, dat is niet zo. N-VA heeft mij benaderd om te spreken over de toekomst. Maar ze is niet de enige. Sterker: er zijn partijen met wie ik al meer gesprekken heb gehad dan N-VA.”
Laat mij het anders formuleren: met welke partij hebt u geen voorakkoord?
(lacht) “Ik heb geen voorakkoord. Maar ik weet wel wat de mogelijkheden zijn en wie met wie in zee wil. Ik doe daar niet flauw over. Maar uiteindelijk is het nog altijd de kiezer die bepaalt welke formules mogelijk worden.”
Wanneer gaat u aankondigen dat u naast Oostende ook de voorzittersstoel van Open Vld ambieert? ‘Als Tommelein het wil, wordt hij het’, valt overal binnen de partij te horen
(lacht) “Dat is echt niet aan de orde. Gwendolyn Rutten is een uitstekende voorzitter en haar mandaat loopt nog tot 2020.”
U moet daar toch al eens over nagedacht hebben? Rutten is vandaag niet gecontesteerd, maar binnen Open Vld zien weinigen de partij weer naar 20% groeien onder haar bewind.
“Dat weet ik nog zo niet. Gwendolyn heeft de ambitie uitgesproken om de tweede partij van Vlaanderen te worden en ik steun haar daarin. Wat mij betreft worden we gewoon weer de nummer 1, maar we weten allemaal dat dit niet op korte termijn kan.”
Vincent Van Quickenborne steunt die ambitie ook. ‘Dan kunnen we CD&V uit de Vlaamse regering gooien en alleen met N-VA besturen’, zegt hij.
“Ik ga me daar niet over uitspreken. Ik werk op veel domeinen goed samen met N-VA en inhoudelijk zitten wij vaak op dezelfde lijn. Maar er blijven verschillen. Liberalen zijn geen nationalisten en omgekeerd.”
Maar met wat kan Open Vld zich nog onderscheiden? Sociaal-economisch biedt N-VA dezelfde recepten, maar met meer geloofwaardigheid. Zij hebben nooit de belastingen van de socialisten moeten slikken.
“Is dat zo? Mag ik erop wijzen dat de N-VA in Vlaanderen al sinds 2004 aan de macht is en 10 jaar lang samen met de socialisten heeft geregeerd? Net omdat het energiebeleid in die periode zo’n boeltje was, moest de energieheffing ingevoerd worden, die ik ondertussen tot een minimum herleid heb.”
Met wat gaat Open Vld de zelfstandigen en ondernemers terugwinnen? Ook in die kringen gaan de gesprekken vandaag over migratie en islam – thema’s die de N-VA heel offensief bezet.
“Nee, ondernemers zijn vandaag vooral bezig met het versterken van hun zaak én het zoeken naar personeel. En ik denk dat velen van hen ook beseffen wat deze regering onder impuls van Open Vld gerealiseerd heeft: de flexi-jobs, 500 euro onbelast bijverdienen, de extra uren voor jobstudenten, de tax shift. Toen wij net in de Vlaamse regering waren gestapt, klonk het vaak dat Open Vld mathematisch niet nodig en dus overbodig was. Hoor je dat vandaag nog iemand roepen? Neen. Wij hebben onze stempel gedrukt.”
Maar straks bent u dus alleen nog bezig met hondenpoep op het strand en losliggende klinkers op de zeedijk. Wringt dat niet?
“Niet alleen daarmee. Ik heb van mijn afdeling de toestemming gekregen om het burgemeesterschap te combineren met een zitje in het parlement. Ik verlaat Brussel dus niet helemaal. En ook in Oostende spelen grotere thema’s. Het samenleven van verschillende culturen: dat is een echte uitdaging. En daarvoor spiegel ik me aan Bart Somers in Mechelen. Die staat nu algemeen bekend als de verbindende burgemeester die mensen in hun eigenheid laat, maar hij heeft dat slechts kunnen opbouwen door in het begin een heel streng handhavingsbeleid te voeren. Dat ben ik ook van plan. Al wie de spelregels niet aanvaardt of respecteert, zal met Bart Tommelein te maken krijgen. Of dat nu gaat over zwerfvuil, hondenpoep of principes van onze liberale democratie.”